Bondeveldet

«Bondeveldet» er et skillingstrykk. Alf Prøysen presenterte det i sin visespalte i «Magasinet for Alle» i 1956. Han skriver at forfatteren av «Bondeveldet» skal være den samme som skrev «Husmannsvisa». Han var fra Valdres og het Andris Bjørgebakko.

Teksten

1.Nå hør, du bondeveldet, eg vil synge deg ein sang,
i dine spikulasjoner trur eg tiden fell deg lang,
eg er ein fattig lauskar, o ingen tjenestegutt,
langt mindre er eg husmann, du kan ei si meg ut.

2.Du har din mjuke sofa, ut av oss arbeidsstand,
den gangen som du arva, då blir du herremann.
Men stakkars er din husmann, har ingen pengemakt
det verste han har arve, er sin fars husmannskontrakt.

3.Om du i stasen hersker, et streik, er spekulant,
so har du no eit kosthold, som røkk ei til for langt.
Du skjøna sjøl kok kaffe, du sett på kjøkkenbord
det er mest på dei store åkere du høysta inn i fjor.

4.Ein linje vil eg sunge om våre fine håndverkstand,
i fine kost og kaffe, er han lik med bondestand.
Og oftast kan det hende han blir holden lengre fram
dei nappan inn i rommet på ær og akt ein dram.

5.Ein ting har eg erfare, og det meine eg er sant,
på store bondegarde skul det inkje vera fant,
men kom det nok ein fremman, som passa deres sinn,
då møtast uti gange bed værsågod gå inn.

6.Om våren så tidlig, når snøen tek te å gå,
då seie bondeveldet, no vil eg til å så.
Han sender bud på husmann, og det så fort han kan
og han må taka spranga ja som det var ein brann.

7.Det første som er å gjera er å kjøre ut hans møkk,
ho ofast er i klaka du kan tru det var ein spøk,
og sea ska ho breiast og det ska vara fint
og retta du på ryggen, blir bondeveldet sint.

8.Når møkka den er breia då tar han plogen ut,
då seier han til sin husmann, hell til sin tjenestegut,
nå skal du ut og pløya og det skal vera fort
du veit eg sit i glaset ser ette ko blir gjort.

9.Når våronna er ferdig då seier husmann så:
No lyt eg få gå heimatt, vesle åkerlapp å så.
Då seier bondeveldet du stoppar her ei stund
før heile jordesgarden min ligg nere og er sjele sund.

10.Når garden er i standsett og jorda raka rein
då seier bondeveldet: Du får så om det blir seint.
Då kan en hvermann skjønne ko åring husmann får,
når han skal gå å gjære mæ andre går o sår.

11.Når karven tek te røsja so seier bonden så:
I morgo sjele tile, då vil eg te o slo.
I heile natta ligg han urole i sitt sinn
urverket går for sakte men han seie ingenting.

12.Om morgonen så tidle, før sola sprett i topp,
då kjem han som ein hane, ska mønstra opp si tropp.
Dei sei ska møtast og haldast om kæm skal vera kar
o jednast ble e ette e som minste løna har.

13.O fire mål o sjera det er gamle husmannspakt,
det leita mer på ryggen enn det gjerne på vår makt.
Otte dagers kosthald må bonden legge til,
o dompa du på lage blir han senna sur og ill.

14.Seks dagar er igjen av husmannssommerpakt
då ska han grave kanteføll o det skal gå med makt.
O bonden let te greve o husmann armestål
då kan du no vel skjøne at bondeplogen går.

15.Når allting er innhøista o store lås på dør
du kommer so til bonden er han akkurat som før.
Og tek du etter pøsa o har ei sikker pant
han går og hasselera o helt deg før ein fant.

16.O det som er å gjera er inte tenka på,
før sola har det vøre o soleis må det gå.
Men kjære bondeveldet stell fante som din hest
når motet dreg i sela du kjører aller best.

17.Og mø sluska som skal slita, o dra med all vår makt,
o oftast bruka natta just som vi var på vakt.
Det oftast oss kan henda mø får høre bondemunn
kost ha du kjørt ditt esel sjå slein min er sund.

18.O hør du kjære bonde med lærdom og med makt
når fattigmannen synger då vis ham ei forakt.
For sinnet mitt er fattig det er ei kjøpt med gull
det kom i mine tankar når sorgen lå omkull.

19.Og mø sluska som slita før å tena graut og mjølk,
då skjemmast bondeveldet, før o rekna uss med følk.
Men sett med ko du tenkte om ein fant i feledrakt
e våga det var verre enn ko visa mi har sagt.

20.O stakkars va du visa mi, som ska ifrå meg ut,
o smakt du bonden bære skull eg vaska deg i lut.
Dei skjøna bort i garo du er rima tå ein fant
dei vil no de forandre før du seie noko sant.

Kilder

• De gamle visene 3 med Alf Prøysen, Forlaget For Alle, Oslo 1974