Husmannsdottera

«Husmannsdottera» er en skillingsvise fra 1800-tallet. Den skiller seg ut fra de tradisjonelle skillingsvisene ved at den er på nynorsk. Denne finnes i noe ulike varianter og under ulike titler som for eksempel «For seint å trega». Teksten skal være av Olav Garen fra Setesdalen, og derfor blir også visa der kalt for «Garevisa». Garen var født i 1859, og skrev flere skillingstrykk. De forskjellige skillingstrykkene av «Husmannsdottera» varierer i lengde og innhold, og sluttpoeng, hvem som for eksempel hopper i fossen. Den synges også til ulike melodier og verselinjer. En versjon er innspilt på platen Frem fra Glemselen kap. 4 med Rita Engebretsen.

Teksten fra et skillingstrykk

1. Det er no ein fortelling eg herom sjunga vil,
   det er no om to unge som fekk hinannen kjær.
   Dei var frå kvar si stova, frå ein og kvar sin gard,
   men kjærlighet i hjarta dei te kvarandre bar.
2. Han var den stolte sønn te den rike jordamann,
   ho var ei husmannsdotter og åtte kje det grann.
   Ho måtte ut å tjena ho va kje femtan år,
   ho va kje konfirmerad, dei skildes ad med gråt.
3. Då Karl konfirmerad var hans foreldre sa:
   Du friar te den jenta, det blir kje nåkka av.
   Han måtte ut å reise, dei sende han avstad,
   han sko te Seminaret, te gløyma jenta si.
4. Dei åra dei vart lange, det kan du lita på,
   og mangt eit brev han sendte heim te si jenta snål.
   Det gleda hennes hjarta, det letta hennes sinn,
   og kjærlighet i augo det gjore jenta fin.
5. Då dei to år var omme og Karl kom heim igjen,
   eksamen hadd han tatt og fått karakteren EIN.
   Då tenkte hans foreldre: Nå er det visst forbi,
   han kan kje lenger lika den simple jenta si.
6. Det var ein vakker haustkveld han sat å kikka ut,
   då gjekk ho forbi glaset hans unge vakra brud.
   Nå var ho bleven vaksen med raude rosenkinn,
   då sukka han av hjarta for lille vennen sin.
7. Kva nytta det han sukka, kva nytta det han gret,
   når hans foreldre nekta han denne jenta plent.
   For tar kje du den rike så får du gå din veg,
   så måtte han forlate si jente snål og grei.
8. Det var ein vakker laurdagskveld og månen skein så blank,
   ho hoppa ut i fossen og dei såg ho aldri meir.
   Det er den største dårskap som tenkas kan på jord,
   og gjeva bort sin kjærlighet til den man ei kan få.

Tekst variant 2

1.Eg hev ei fortelling som eg oppskrivar her,
det var om tvo so unge som ha kvarandre kjær.
Som born i hop dei stroka å var frå same gard
og kjærligheit av hjarta dei til kvarandre bar.

2.Han var ein rike kakse son til en garemann,
ho var ei husmannsjente å åtte kje det grann.
Då dei ha gjenge lese å då foreldra såg
han til den jenta bela då vart det harmelåt.

3.Sin plan dei la i stillhet og sendte han avstad
han skulde på seminaret og gløym den ven han har.
Dei åro dei vart lange det kan du lita på
å mangt eit brev han sende hei te si jenta snål.

4.Då åri tvo var ende då kom han atte heim
eksamen ha han fenge og karakteren ein.
Foreldri no seg gleda no er det visst forbi
no kan han alle like den simple jenta si.

5.Ein dag ell tvo deretter han sto å glåpte ut
då fór ho forbi glaset hans vene bånebrur.
No var ho ven og vaksi med blomekinni raud
han sukka i sitt hjarta mi jente ven og staut.

6.Han sa til si foreldri at visst de vil meg vel
så må de alle nekte at eg den jenta fær,
med harde ord dei svara ho skal du alle få
so lenge som me lever det kan du lite på.

7.Det var ein rike manne han ha kje ko eit born
å dette var ei jente og denne skulle han få.
Foreldri helt det maka til ho hans kåne blei
då laut han late vere si jente ven og grei.

8.Då ho det såg og høyrde at han brudgom sto
då kolna ho i hjarta ho fekk kje fram eit ord.
Dei unge kinni bleika og fekk ein dødsleg let
og augo dei var raude avdi ho jamleg gret.

9.Den siste dag ho levde då skriva ho eit brev
å sendte til den guten som ha har hatt så kjær.
Då han det brev ha lesa det skar i hjarta djupt
han fekk kje fred i hjarta kor han for inn ell ut.

10.Då ingi råd det hjelpte då han på drykk seg slo
eit rus han dagleg tok seg av rikdom gjekk det fort.
Då alt det var oppdrukke å alt var stygt og svart
og ingen torde hyse den fryktelige kar.

11.Då kom han i ei knipe som ingen kunne tru
då kom han på den rådi han tenkte på med gru,
ein laurdagskveld i myrke då månen bleikleg skein
han kasta seg i fossen dei såg han alle meir.

12.Her heve Olav sete med vemod i sitt sinn
å denne visa dikta å sett i boki inn.
Det er den største dårskap som tenkas kan på jord
å gjeva bort sin kjærlighet til den man ei kan få.

Kilder

• Viser på vandring, Per Johan Skjærstad, Aschehough 1978
• Sangene i våre hjerter, Elin Prøysen, Damm 2007